῾buk, Fagus sylvaticaL.᾿: buk maṷ kṷitia takie, takie osiṷe kṷitia bыṷo takie fest kwitia bыṷo osiṷe nazyṷały daṷno i potim na tim bыṷa bukwia tota taka, nasinia takie bыṷo SF36
- buczыna ῾las bukowy᾿: to po buczыni, berezyni trea zberaty hrybы SF36
- bukow ῾nasienie buka, bukiew᾿:z buka toto nasinia to bukoṷ, to zberały ï iły me ta jak cuk´erkы, y suszыły ałe ne znam szto s toho robyły, a ot toho hoṷoṷa boliṷa jak sia najiṷ PM15
- skora 1.῾skóra᾿: czoṷek maje skoru SF36; wyrabl´ały skory, y robyły potim kożuchы s tыch skir PM15; 2.῾kora drzewa᾿:b o jak bыṷ w kori druczok, to chrobakы ho ziły raz dwa, bo popid skoru chrobakы JCz22; buka sia ne upyt, bo ṷin maje taku tonićku skirku ï hṷadku totu skoru PM15, zdr. skirka
- strylaty 1.῾strzelać᾿: ja radżu o tak´e, jak dity stryl´ały s tыch ṷukiṷ SF36; jak hыrmiṷo to zme sy ṷamały takы haṷuskы liszczыnы, y zme koṷo sebe trymały, żeby do nas ne stryłyṷo, no że jak perun stryl´at ta że do liszczыnы ne stryłyt PM15; jak tak sy stryłysz o, to ty stryl´at bycz tak jak onˈe JCz22; 2.῾pękać᾿: tak straszni buk stryl´at z morozu, a to najhirsze h l´utim stryl´ały PM15; bukы najṷece strylały pid lisnycziṷkom SF36
- upyty ῾korować, obierać z łupiny᾿: to jak sia zderat skoru z dereṷa, z jałyci, zo sosnы, ne każde dereṷo upysz, bo buka sia ne upyt, bo ṷin maje taku tonićku skirku ï hṷadku totu skoru ; Sztefko, jak robl´at siahы to upl´at ï buka! PM15
- zawoina ῾giętki drążek, którym zakręca się łańcuch owinięty dookoła wozu dla ściągnięcia go (np. przy zwożeniu drzewa z góry)᾿: to jest takij okruhl´ak, najlipszы s takoho dereṷa jak, buczok cy dub cy jake bы ne bыṷo, aby bыṷo, najlipszы buk no bo najwece buka jest. To jest kawałec takoho druczka, to jest druczok JCz22
Buk, po łacinie Fagus sylvatica, jest jednym z głównych drzew tworzących słynną niegdyś Puszczę Karpacką, której częścią są przepiękne lasy Beskidu Niskiego. Buk występuje w nich w postaci skupisk nazywanych buczynami, bardzo często jednak w towarzystwie, jodły, jawora, wiązu, jesionu lub grabu.
Dawniej, zanim wynaleziono papier, Germanie pisywali na bukowych deszczułkach. Stąd niemiecka nazwa książki (das Buch) pochodzi właśnie od buka (die Buche). Współcześnie zaś gładka, jasna kora często pada ofiarą chuligańskiej kaligrafii.
Wystawione niemal przez cały rok na działanie silnych wiatrów, buki na górskich grzbietach często przybierają postać powyginanych i pochylonych w jednym kierunku krzywulców, zastygłych w ruchu, jakby nagle przerwano taniec życia.
Buk jest rośliną jednopienną, wiatropylną, którego kwitnienie przypada na kwiecień i maj. Trudno go pomylić z jakimkolwiek innym drzewem ze względu na charakterystyczną korę o jasno-popielatoszarym zabarwieniu i zawsze gładkiej, jednolitej strukturze. U starszych okazów niejednokrotnie bywa ona spękana na dole. Buk posiada liście blaszkowate o jajowato-eliptycznym kształcie, na końcu krótko zaostrzone, całobrzegie, o falisto karbowanej powierzchni, lśniące i gładkie. Od zewnętrznej, słonecznej strony ciemniejsze i błyszczące, natomiast od spodu jaśniejsze i matowe. Na brzegach orzęsione delikatnymi, białymi włoskami.
Buki dożywają 300 lat i dorastają do wysokości 25, a nawet 40 m, owocować zaś zaczynają dopiero po 60 latach.
Do substancji aktywnych występujących w buku zaliczamy m.in. garbniki, gwajakol, kwas galusowy i elagowy, wanilozyd, flawonoidy, kreozol, przyswajalną krzemionkę oraz wapń. Dzięki temu posiada on właściwości przeciwgorączkowe, napotne, przeciwbólowe i odkażające układ pokarmowy oraz drogi moczowe, a także wykrztuśne i rozrzedzające śluzy.
Drewno bukowe charakteryzuje się wysoką wartością kaloryczną, płonie długo i jasnym płomieniem. W dawnych czasach i jeszcze do XIX wieku z buka wyrabiano tzw. fakle bukowe, rodzaj pochodni, którymi oświetlano wiejskie domy. Obecnie drewno cenione jest w budownictwie i w meblarstwie.
NALEWKA BUKOWA:
½ szklanki liści zalać 400 ml wódki. Macerować 14 dni po czym przefiltrować. Zażywać 3 razy dziennie po 1-2 łyżeczki. Można też stosować zewnętrznie do przemywania skóry.
https://www.youtube.com/watch?v=Qbvxry7jiZI&t=4s
