dzwinycia (дзвіниця)

῾dzwonnica, jednocześnie pierwsza część cerkwi, w zależności od jej stylu budowy᾿: i jak bubnuṷały na dzwinycy to tisz kыjankamy; pid dzṷinycom stojały PM15

  • dzwonyty ῾dzwonić, np. telefonem, dzwonem᾿:każdomu hmercowy dzṷoniat PM15; hczera dzṷonyṷa jem po dochtoria SF36
  • firtka ῾furtka᾿: jak ydesz do cerkṷy to bes firtku, a potim pid dzwynycu sia fchodyt MF53
  • hrad ῾grad᾿:daṷno pamiatam, jak yszczы Dyṷonyzyj żыṷ, to szytko łyszaṷ jak chmara yszṷa, hrabaṷ zerno, łyszaṷ i ïszoṷ dzwonyty ï ne bыṷo hradu, no bo dzṷony sut h Bil´anci pośṷaszczanы od buriṷ, od hradobytia i jak yde chmara ṷełyka, to desy jej od:alat PM15
  • hradobytia ῾gradobicie᾿: żeby Pan Bih zachowaṷ ot neszczeсścia, od hradobytia, ot szыtkoho tak, no to ïszṷa taka procesja ED24

Dzwonnica jest to osobny budynek lub część budynku, a nawet konstrukcja, w której montuje się dzwon wraz z urządzeniem do wprawiania go w ruch. Powstanie dzwonnic datuje się na VI wiek, a ich rozpowszechnienie na IX i XIII wiek.

Jak podaje Jerzy Czajkowski w pracy „Cerkwie na Podkarpaciu XVII do XIX w.”, nie ma reguł w zakresie budowy wolnostojących lub zintegrowanych z budynkiem dzwonnic cerkiewnych. Samodzielne obiekty dzwonnic miały charakter wieżowy lub słupowy, ewentualnie bramowy. Mogą one być murowane lub drewniane, w konstrukcji najczęściej szkieletowej lub wieńcowo-słupowej.

W przypadku budowy dzwonnic na budynku świątyni, mamy do czynienia przynajmniej z trzema wariantami: dzwony zlokalizowane nad babińcem, w kopule lub na konstrukcji dachu cerkwi. Dzwonnice były budowane z identycznego materiału jak sama cerkiew, jednak i tu zdarzały się odstępstwa. Przy cerkwi drewnianej lokalizowano murowane podpory słupowe na dzwony. 

Dowolność lokalizacji dzwonów wynikała głównie z faktu, iż w cerkwiach od  XVII do XIX w. wieszano relatywnie małe dzwony. Analizując ich wagę, można śmiało powiedzieć, że rosła z czasem. A to w wiekach nam bliższych implikowało konieczność budowania mocniejszych i większych  podpór.

Anegdotyczne jest przy tym wykorzystywanie dzwonów cerkiewnych do dzwonienia na chmury, które nie było tolerowane przez proboszczów. Jednak mimo braku zgody parocha, ludzie przekupywali dzwonnika, a ten dzwoniąc na nabożeństwo, równolegle dzwonił na chmury, oczywiście za drobną opłatą. 

Nie wszędzie proboszczowie byli tak nieprzejednani. W niektórych parafiach bowiem sami poświęcali dzwony do odpędzania burz, ale może dlatego, że bardziej bali się burz niż oczekiwali deszczu.