῾kosa᾿: ruczku trea bы bыṷo do moṷotka zrobyty, bo ne je czym kosu pokłepaty RP51
- hrabkы ῾pałąk montowany na kosie (by zboże równo się kładło)᾿: a iszczy bыṷa, do kosy to iszczy prychodyłï hrapkы taky do zerna; jedny kosiat hrabkamy, a druhы kosiat na kul´ku SF36
- hrabli ῾grabie᾿:hrabel´ ne mam, desy podiṷa-m totы hrabli SF36; dыrżak do hrabły bыṷ RP51
- kosak ῾rodzaj sierpa bez ząbków᾿: kosak jest bez zupkiṷ, tu maje ruczku y tu maje toto takie o, jak sokыra łem inaksze kuściok SF36
- kosiarka ῾maszyna do koszenia, kosiarka᾿:toto jest do kosiarky znasz, szto już mehanizacja chṷyszṷa taka kin:a, to jest bagnet, ałe po polskы RP51
- kosysko ῾drzewce kosy᾿: no to kosysko toto, szto trymat kosu y hrabkы SF36
- kosyty ῾kosić᾿: to de kosyły cholera kosom? SF36
- kosyty na ścinu ῾kosić tak, aby zżęte zboże opierało się o ścianę stojącego na pniu᾿: no na ścinu kosyṷa-s zerno na zerno, to sia kosyt tak, że zerno padat na zerno, a na hrabkы to zaczыnasz sy ta jak sino znasz, na ṷaṷkы sia kṷaṷo SF36
- kosyty na wałok ῾kosić tak, aby zżęte zboże od razu układało się w pokosy᾿, cyt. zob. kosyty na ścinu
- otawa ῾siano z drugiego lub następnego pokosu᾿:otaṷa to jest taka traṷa, szto druhˈi raz kosiat, to druha trawa taka harda zełena rosne, to takie dribnisisie sino bыṷo, takie newel´kie a załeniś bыṷo PM15; otaṷu tel´atim daṷały ED24
- serp ῾sierp᾿:serpom sia żne SF36
- żaty ῾żąć᾿:chodyły-zme tam żыta żaty, bo me serpamy żały PM15
- żnec ῾żeniec᾿:yszły żenci żыto żaty, taj zabyły serpы vziaty SF36
- żnywa ῾żniwa᾿: to bыṷo pered żnyṷamy fse, żeby Pan Bih ochoronyṷ totы żnyṷa, pered żnyṷamy, pered zbjoramy, no f takim czasi ED24
- żnywiar ῾żniwiarz, robotnik, który wynajmował się do żniw᾿
- żnywiarka ῾żniwiarka, kobieta, która żnie᾿:baba taka, szto żne serpom to żnywiarkы bыły JCz22
Jest taka zagadka łemkowska:
Szachtu, machtu popid zełenu płachtu,
poza wodu litat,
po turecki śpiwat.
Odpowiedź: kosa, gdy się nią kosi trawę i gdy się ją ostrzy.
W pracach polowych przez stulecia korzystano z bardzo prymitywnych narzędzi. Do sprzętu zboża używano sierpów, dopiero w XX stuleciu upowszechniła się kosa. Natomiast dorobiła się ona nie tylko zagadki, ale również i piosenki (autor nieznany).
Tomu kosa dobre kosyt,
komu myła jisty nosyt, heja-hoj.
I meni by tak kosyła, heja-hoja,
I meni by tak kosyła, koły-b meni myła jisty nosyła.
Tam na hori peń duplawyj,
a mij myłyj kuczeriawyj, heja-hoj.
Kuczeryky na nym skaczut, heja-hoj
Kuczeryky na nym skaczut,
kari oczka za nym płaczut, heja-hoj.
A mij myłyj ne linywyj,
kupy˘w sobi herbiń krywyj, heja-hoj.
Kuczeryky rozczesaty, heja-hoj.
Kuczeryky rozczesaty,
szczob ne buły pełechati, heja-hoj.
A dobre sia, dobre maju,
na horboczku chyżu maju, heja-hoj.
Chyżu maju na horboczku, heja-hoja.
Chyżu maju na horboczku,
sered seła frajiroczku, heja-hoj.
———————————————
Тому коса добре косит,
Кому мила їсти носит, гея, гой!
І мені би так косила, гея, гоя,
І мені би так косила,
Коли б мені мила їсти носила.
Там на горі пень дуплявий,
А мій милий кучерявий, гея, гой!
Кучерики на ним скачут, гея, гоя,
Кучерики на ним скачут,
Карі очка за ним плачут, гея, гой!
А мій милий не лінивий,
Купив собі гребінь кривий, гея, гой!
Кучерики розчесати, гея, гоя,
Кучерики розчесати,
Щоб не були пелехаті, гея, гой!
А добре ся, добре маю,
На горбочку хыжу маю, гея, гой!
Хыжу маю на горбочку, гея, гоя,
Хыжу маю на горбочку,
Серед села фраїрочку, гея, гой!
