pastыr (пастыр)

῾pasterz᾿:pastыre to bыły totы jak wekszu chudobu mały pasty, to pastыrы bыły, a tak jak hnaṷo a sṷoji tu koroṷy, to pastuch yszoṷ JCz22

  • pastыrka 1.῾pasterka᾿:pastыrkы tiż bыły, bo diṷczatyska to nazyṷały pastыrkamy, szto yszły pasty koroṷy JCz22; 2.῾łańcuch z obręczą, np. w pługu, jarzmie᾿: bыṷ kopacz, a ot pastыrkы bыṷ tot ṷancuszok i z tыm wel´kim obruczom JCz22; do puha tïż bыṷa pastыrka, to do koliczok ïszṷo, tыch puźnich y to tam sia zakṷadaṷo taki patyk, żebы ty hradil´ ne litaṷ ï bыṷo zo żeliza zrobłene, y taki zo zadu obrucz ï ïszṷo do hradirja na hrebin;w jarmi pastыrka to tota, szto sia na dыszel´ zakṷadaṷo RP51; pastыrka do regulacji bыṷa, żebы pużok czy puh yszoṷ ṷyże czy nyże, tam z boku ïszczy dṷa patыkы sia zakṷadaṷo RF55
  • paswysko ῾pastwisko᾿:na pasṷyska me hnały totы koroṷy, i tam sia sidyṷo ciṷyma dniamy ED24
  • pasza ῾pasza᾿: jak prychodyṷa jar, brakuṷaṷo toj paszy chotiaj tыch hektariṷ bыṷo ED24
  • paszport ῾zaświadczenie o własności, np. krowy᾿: kartka tak ṷypysana od szoṷtysa, że masz koroṷu na prodaj, to sia nazyṷaṷo paszport, to sia zo sobom braṷo, bo tak ta bы tja ne pustyły na jarmak… PM15
  • szałas ῾zabudowanie pasterskie, w którym trzymano owce, szałas᾿: baczы mały taky szaṷasы, toto szto uci trymały, a ne znam sz czoho PM15
  • ucia ῾owca᾿: no ta h nas ne bыṷo tu uc; musiṷ znaty jak ṷыdojity totu ucu JCz22; uciṷ to mały duże, sorok cy kiṷko, mały duże uc, to uci bыły PM15; to korowamy handl´uṷały, to uciamy, kinmy MŁ39
  • ucze miaso ῾mięso owcze᾿: z uci bыṷo ucze mjaso MŁ39; ucze mjaso bыṷo, ałe to baranы pereważni były, a ucu łyszały na moṷodы; mjasa bыṷo do frasa uczoho PM15uczыj ῾owczy᾿: z ucoho moṷoka robyły bryndzu PM15

Łemkowie pochodzą od ludów pasterskich, które przybyły na tereny Beskidu Niskiego i Sądeckiego w końcu XIV wieku. Po osiedleniu Łemkowie zajmowali się pasterstwem, hodowali owce, a w mniejszym zakresie kozy i krowy. Początkowo latem przemieszczali się ze swoimi stadami w wyższe partie gór, a zimą schodzili w doliny.

Na przełomie XV i XVI wieku zachęcono Łemków do osiadania we wsiach, lokowanych na prawie wołoskim, które uwzględniało specyfikę pasterstwa wysokogórskiego, stanowiącego obok rolnictwa podstawę utrzymania ludności. Wówczas wypas przyjął formę wspólnego pędzenia stad z całej wioski w góry na sezon wiosenno-letni. Był to tak zwany wypas szałaśniczy. System wypasu zmieniono na początku XIX weku, kiedy to zaraza owiec mocno przetrzebiła stada. Wtedy zdecydowano się zaniechać zimowania owiec. Łemkowie zaczęli kupować je w okolicach Wielkanocy, wypasać przez lato i na jesień sprzedawać na targach w Uściu Ruskim (obecnie Uście Gorlickie), Zdyni i Łabowej.