(dawne), kuchnia (nowsze) ῾pomieszczenie kuchenne, kuchnia᾿: a to fsiady tak bыṷo persze buduṷane, persza chыża ṷełycz a komora mać, a tota persza chыża to bыṷa kuchnia, no to taka wełycz; persza bыṷa zeml´a w perszïj chыży, a w tamtij komori to bыṷa pidṷoha PM15
- dыlowyna (dawne)῾podłoga w stajni, czasami też kawałek podłogi w domu, na której w zimie stały cielęta᾿: dыloṷyna radyły stary l´ude, bo bыṷo zdыl´uṷane; ne dыłyna łem dыloṷyna, bo bыṷo zdыluṷane, bыły dыli danы PM15
- dыluwaty ῾kłaść podłogę᾿: dыl´uṷaty to kṷasty pidṷohu, że zdыl´uṷana kuchnia, stajnia… JCz22, dk zdыluwaty
- dыłyna, dыli (l.mn. nowsze)῾deska na podłogę do stajni lub kuchni, dyle᾿: dыli w stajny bыły, tam de dыłyna MF53; może dl´atoho dыłynы, bo w każdij chыży jak ot poroha sia prychodyṷo bыły hṷaśni kṷadenы totы dыłynы, takы kaṷal´ci, bo tam jak pryszṷa zyma, jak bыṷo macicie tel´a to chproṷadżały na zymu, żeby mu tepṷo bыṷo, żeby w stajny ne pochṷoryṷo sia. To ta jak ï w stajny bыły dыłynы to i w chыży tot kawal´czыk ED24
- dыm ῾dym᾿:t ыm dыmom perszṷo ï taka bыṷa pachniacza kobasa PM15
- hołownia ῾głownia w piecu᾿: jak sia ne dopałyṷo droṷno, a potim po małeńkы wyhasaṷo jak sia ne chtiṷo dopałyty, to sia nazyṷaṷo hoṷoṷnia ED24
- hornec ῾garnek᾿: to ja radżu o ïncze, a wы radyte o raka, szto stawľały na tim raku horci, je? SF36; i hotowyłï ṷachы f takych horcoch, bľaszanы sia mi zdaje, taky żeliznы bыły tisz toty horci, wełykы PM15
- hornia ῾garnek, garnuszek᾿: a daj mi jednu ṷyżoczku cukrju, bo to wełyk᾿e hornia, ne horniatko; tak horniatom połyṷały PM15, zdr. horniatko
- horniatko zob. hornia
- hriadka ῾grządka᾿: bo radyły, że tam otkal´ Petrowa hamerykana baba, to kury sidyły na korytażu na hriadkach. Na banti tu tak ne radyły, h nas ne radyły, na hriadkach radyły SF36; sijały na hriadci, a potim ros:adżały ED24, zdr. hriadoczka
- kociuba ῾pogrzebacz᾿:pohrebacz to kociuba jest, szto ohen poprawľaty w pecu, ałe pohrebacz to po polskы MF53; kociuba to taka, szto po pecu sia tam zhartat MŁ39
- koczerha ῾pociasek (drewniana łopata) do wyjmowania chleba i wygarniania ognia z pieca chlebowego᾿: ohen s peca sia wyhartaṷo koczerhom SF36; koczerha to taka derewjana opata, znasz PM15; a koczerha to taka do peca specjalni, do chliboṷoho peca, to tisz maṷa tak’e, taka bыṷa o, i tu taki maṷa doṷhi dыrżak, taka bыṷa o tu bыṷo prosto a tu tak’e piṷokruhṷe MŁ39
- kołotow ῾mątewka᾿: jak sia ṷoda hotoṷyṷa to-s wziaṷa muky-s fsypaṷa ï koṷotľom jes tak koṷotyṷa, żebы sia hrudkы ne zrobyły SF36; koṷotoṷ do kompery dziamyty, to koṷotṷy mały, z jałyci totы ṷerszkы, znasz PM15, zdr. kołotowcia
- kołotowcia (zdr.)῾mała mątewka᾿: ja mam yszczy try koṷotoṷci SF36
- kołotyty ῾mieszać, bełtać (również w rozmowie)᾿: koṷotľom jes tak koṷotyṷa, żebы sia hrudkы ne zrobyły SF36; # kołotyty ῾mącić, sprawiać, że ktoś traci zdolność logicznego myślenia᾿: ałe koṷotysz, nycz ne rozumiju ED24, zob. bełendity
- kołotyty sia ῾kręcić się w głowie᾿: stanuṷ na nohы, ałe w hoṷowi sia mu ne koṷotyt MŁ39, dk zakołotyty
- komora ῾komora, spiżarka᾿: tam komora dl´a starszыch l´udy takыch bыṷa JCz22; tak´e ta jak piṷ pokoju ï to nazyṷały komora PM15; a komora tiż bыṷa tak koṷo stajni, tiż bыṷa komora szto bыły susikы tam bыły, boczka na zerno, susikы na zerno SF36; potim jem spaṷa w komory ED24
- kucharka ῾kucharka᾿: każdыj Żыd maṷ kucharku no, cy Ruska bыṷa cy Pol´ka bыṷa, ałe w każdij [chыży] bыṷa kucharka PM15
- kucharyty ῾gotować᾿: musiṷa kucharyty, ałe ne kucharyṷa dl´a nykoho łem sama dl´a sebe SF36
- kuchenka ῾kuchenka (gazowa, elektryczna)᾿: w kuchenci chpeczu kompery MŁ39
- mыjnycia ῾miednica᾿: mыjnycu taku mały derwjanu, z derewa zrobłenu no i w tim sia mыły PM15
- mysnyk ῾3 albo 4 półki na naczynia (miski, talerze), często ze zdobieniami, rodzaj regału᾿: mysnykы takы bыły z doszczok robłeny, znasz, ï ubrane takoj bыṷo, no i tam skṷadały tałerykы, horniatka… do mysnyka toto dawały PM15
- nałepa ῾rodzaj domowej podłogi᾿:nełepu robyły w chыży, ne bыṷo pidohы tïṷko nełepa bыṷa; nałepu daṷały to miszały taku hłynu, no zaprawu taku hłynianu jak do muriṷ, i nabyṷały toto, ï dopiro pak zmыṷały każdu subotu tom, ṷodom takom żebы to bыṷa taka biṷa JCz22
- pidłoha ῾podłoga᾿:jak pidṷohu robyły, abo szto RP51; w chыży, tam de sia meszkaṷo to ne bыṷo pidṷohы ED24
- pościl (starsze znaczenie)῾łóżko᾿, (nowsze znaczenie)῾pościel᾿:pościl´ to jest takie jak wersalka, łem ṷыsz:e kuściok, no na tij posteły sia spaṷo PM15
- sin ῾sień᾿:łem siny bыły takы ṷełykы, do sinioch sia wchodyṷo, zo sinioch sia iszṷo do kuchni SF36
- stił ῾stół᾿:bo ninio jak bыły szoṷtysom, to toṷdы kupyły try kresṷa ï tot stiṷ JCz22; stołyk to stiṷ taki menszы PM15, zdr. stołyk
- stolar ῾stolarz᾿: no to rużny ṷyrabl´ały rużny, ałe stol´ary, każdyj ne potrafyṷ, no to stol´ar sia nazywaṷ, a majster chыżы buduṷaṷ, a stol´ar wikna, dṷery PM15; to toto użyṷały stol´are jak h dṷerjach de wыstruhaty taki kut o, znasz szto zastruhaty RP51
- stolnycia ῾stolnica᾿: na stolnycy katul´ały kisto ED24
- stołec 1.῾belki łączące w połowie i umacniające belki krokwi᾿: jak daṷały dachiṷku, jak sia krыṷo, to stil´ci ïszły JCz22; 2.῾stołek᾿: na stil´cy sidam jak doju koroṷu SF36; to stołec, takij stilczыk maṷyj na sztыrioch ṷapkach PM15, zdr. stilczыk
- stołyk zob. stił
- szlufanok ῾mebel, który w dzień służy za ławkę, a na noc rozsuwa się do spania᾿:s zľufanok to takie do spania; to ïszczy bыṷo takie szto, szto w den można na tim sidyty, tiż z doszczok zrobłeno, wыsuṷane, tam bыṷa soṷoma, tam bыṷo zastełeno, na nicz sobi ṷysuwaṷ y sobi spaṷ jeden czoṷek, na den zasuṷaṷ y bыṷo zamist waṷkы sidyty, to sia nazywaṷo szľufanok ED24
- świtłycia ῾świetlica᾿: tu bыṷa persza chыża a tam bыṷa komora, a śṷitłycia bыṷa h druhim kincy PM15; to bыṷa stara chыża, bыṷa taka na dṷa kinci, tam taku mały świtłycu toto pamjatam MŁ39
- watra 1.῾palenisko w piecu chlebowym᾿: na bľachu sia ṷsypaṷo zerna i tak w pecu na ṷatri ṷyschṷo PM15; jak sia szmaryṷo muku na watru ï ona sia pałyṷa, ta toṷdy dopiro na opatu chlib sia kṷaṷo, to watru tak spraṷdżały, znasz SF36; babka w pecu lipyły totu watru, żeby riṷno bыṷo JCz22; 2. Watra (nowsze)῾określenie corocznego święta kultury łemkowskiej᾿: na watri musyt ľaty, kus ałe fse lije MF53
- wiszało (starsze), wiszak (nowsze)῾wieszak, drążek do zawieszania ubrań᾿: wiszaṷo tu bыṷa taka kl´uka ï tu bыṷ druczok, to sia choczszto na tim wiszaṷo ED24; teper powisyt sy do szafы na ṷiszak i wyhoda jest MŁ39
- zemla1.῾ziemia᾿: hṷony-m odhornuṷa tam zeml´u de ṷerba bыṷa PM15; i totы szto z kul´amy to sia sadyṷo do zemli, żeby rodyły kompery JCz22; ony w zemły sut SF36; 2.῾podłoga z ziemi᾿: nałepa to bыṷa, kotra chodyły po tij zemły, a ne bыṷo pidṷohы, ne bыṷo nygden pidṷohy JCz22, por. nałepa
Seweryn Udziela w książce „Ziemia łemkowska przed półwieczem” wspomina swoje wędrówki po Łemkowszczyźnie końca XIX wieku i niezwykle barwnie opisuje codzienne życie Łemków. Był to czas jednobryłowych i kurnych chyży. Piece z kominami można spotkać dopiero na początku wieku XX. Również wtedy zaczęto rozbudowywać gospodarstwa i stawiać osobne budynki. Do tej pory wszystkie funkcje mieszkalne i gospodarcze mieściły się pod jednym dachem.
Ciekawa była XIX wieczna łemkowska kuchnia. Wejście do niej prowadziło z boiska albo z sieni.
Gdy się wejdzie do izby, „mamy po prawej ręce w kącie ogromny piec bez komina z przypieckiem i ławą z boku. Dym wydobywający się z ogniska rozchodzi się po całej izbie górą i wychodzi na strych dużym czworobocznym otworem w powale, zwanym wyżnycia, którą po wygaśnięciu ognia na kominie zamyka się od góry drzwiami”. Później gotowanie posiłków odbywało się w czeluści lub przed nią na szerokim przypiecku, gdzie paliło się ognisko, na którym ustawiano garnki gliniane albo żeliwne. Nad przypieckiem wisiał kocioł do gotowania wody, z czasem wmurowany w część pieca. Na okazałej powierzchni zapiecka mogły spać nawet trzy osoby, bo miejsc do spania nie było za wiele. Po lewej ręce od wejścia zaraz przy drzwiach znajduje się dыlowyna, tak mówiono we wsi Bielanka, ale również używa się słowa mistok. Jest to kawałek podłogi drewnianej, na której w zimie stoją cielęta, aby nie marzły w stajni. W pozostałej części kuchni, podobnie jak w pozostałych pomieszczeniach jest klepisko, które z czasem staje się nierówne. „Pod ścianą w kącie naprzeciw wejścia stoi prosty stół na wysokich nogach, a wzdłuż ściany frontowej i szczytowej biegnie stała ława. W kącie naprzeciw pieca widzimy łoże, coś w rodzaju szerokiego, niskiego pudła na niskich nogach, na którem całą pościel tworzy wiązka słomy przykryta płachtą”. Ciekawym rozwiązaniem były tzw. szlufanki – ławy, które świetnie nadawały się zarówno do siedzenia, wypoczynku, jak i po wyciągnięciu szuflady – do spania. Nad łóżkiem chwieje się kołyska na sznurach wisząca u belki, a między łóżkiem a piecem przybita do ściany płytka szafeczka na naczynia, misnyk, o trzech półkach. Nad piecem są jeszcze dwa drążki, tak zwane hrjadki, na których w dymie suszą się drewienka do palenia, przędziwo, lub składa niecki i inne drobne sprzęty. Czasami w izbie obok łóżka stoi jeszcze drewniana skrzynia”.
Warto dodać, że z czasem nad stołem przy powale zaczęto wieszać w pochyleniu obrazy święte. Zwykle były to oleodruki masowo przywożone na handel prosto z Wiednia.