῾pieśń śpiewana w okresie Nowego Roku oraz święta Jordanu᾿
Obrzędowość okresu Bożego Narodzenia i Nowego Roku w kulturze słowiańskiej wypełniają nie tylko kolędy, ale też inne rodzaje pieśni noworocznych, m.in. szczedriwky. Jest to gatunek pieśni ludowej, który swoją nazwę zawdzięcza Szczodremu Wieczorowi. W kulturze ludowej to tradycyjny wieczór poprzedzający pierwszy dzień nowego roku wg kalendarza juliańskiego. Dzień ten wg kalendarza juliańskiego przypada na 13 stycznia.
W Beskidzie Niskim Szczedryj Weczer odnosi się bardziej do dnia 18 stycznia, który poprzedza święto Jordanu. Posuwając się jednak na wschód spotkamy się z nazwą Hołodna Kutia, jako bardziej znana i rozpowszechniona.
Te zawirowania i nieścisłości w nazewnictwie nie zmieniają faktu, że właśnie okres wykonywania pieśni odróżniał kolędy od szczedriwok. Kolady śpiewano w okresie Bożego Narodzenia do Nowego Roku, zaś szczedriwky śpiewano w okresie świętowania Nowego Roku oraz Chrztu Pańskiego.
Co więcej, szczedriwka, w odróżnieniu od kolędy prawie zupełnie pozbawiona jest treści religijnej, zawiera zazwyczaj życzenia urodzaju, zdrowia i dostatku w przyszłym roku. Wg tradycji pierwotnie w obrzędzie szczedrowania brała udział młodzież, która zbierała się w grupy i obchodziła ze swoim śpiewem wszystkie domy we wsi, wyśpiewując gospodarzom życzenia na nowy rok. Dawniej takiemu obrzędowi towarzyszyły nie tylko muzyka, taniec i zabawy z maskami, ale też magiczne działania, co po części odzwierciedlają teksty szczedriwok, zachowujące motywy, które w czasach pogańskich wiązano z magią. Usłyszymy w nich o jaskółkach, o życie, o spotkaniu Nowego Roku z wiosną itd. Szczedriwky, których słowa uważano za rodzaj dobrego zaklęcia kierowano bezpośrednio do gospodarza lub gospodyni, dlatego też adresatem pieśni jest konkretna osoba, np. chłopiec, dziecko itp.
„Ой сивая та і зозуленька” (щедрівка)
Ой сивая та і зозуленька.
Щедрий вечір, добрий вечір,
Добрим людям на здоров’я!
Усі сади та і облітала,
Щедрий вечір, добрий вечір,
Добрим людям на здоров’я!
А в одному та і не бувала.
Щедрий вечір, добрий вечір,
Добрим людям на здоров’я!
А в тім саду три тереми:
Щедрий вечір, добрий вечір,
Добрим людям на здоров’я!
У першому – красне сонце,
Щедрий вечір, добрий вечір,
Добрим людям на здоров’я!
У другому – ясен місяць,
Щедрий вечір, добрий вечір,
Добрим людям на здоров’я!
А в третьому – дрібні зірки,
Щедрий вечір, добрий вечір,
Добрим людям на здоров’я!
Ясен місяць – пан господар,
Щедрий вечір, добрий вечір,
Добрим людям на здоров’я!
Красне сонце – жона його,
Щедрий вечір, добрий вечір,
Добрим людям на здоров’я!
Дрібні зірки – його дітки,
Щедрий вечір, добрий вечір,
Добрим людям на здоров’я!
