szczedrak (щедрак)

1. kolędnicy chodzący po kolędzie w wigilię święta Jordanu czyli Szczedrыj Weczer 2kij leszczynowy zostawiany przez połaznyków / szczedraków᾿: to paṷaznyk ы łyszały na śṷata jordanskы, że każdomu dajut, że jak bude wyhaniaṷ koroṷy w jar, żebы tыm szczedrakom, tыm kыjom totы koroṷy… ED24; No to jak szczedrakamy wybyły, to jak sia mały poprawyty? SF36

  • połaznyk 1.῾człowiek przychodzący jako pierwszy z kolędą i życzeniami na Boże Narodzenie᾿: to na Rïstwo y Nowyj rïk chto perszыj pryszoṷ do chыż, to poṷaznykom bыṷ, znasz SF36; jak pryszoṷ poṷaznyk na Rïstjanы śṷata, jak pryszṷa baba persza na Rïstjanы śṷata, to takы zwы bыły szto anˈy, bo sia ne weṷo za babom łem za chṷopom PM15; 2.῾specjalnie wypiekane chlebki i dawane kolędnikom᾿: dity ïszły po śpiṷaniu, no to im dawały takы poṷaznykы, to każdыj bыṷ zadowołenыj ï tыm poṷaznyczkom, bo bыły ľude że mały, a bыły że y ne mały ED24 zdr. połaznyczok

W kulturze łemkowskiej zachowała się do dnia dzisiejszego żywa tradycja drugiej wigilii (18 stycznia), poprzedzającej święto Jordanu – zwanego dawnej Wodokszczy, obchodzonego na pamiątkę chrztu Jezusa w Jordanie (19 stycznia). W przeddzień święta, podobnie jak na Boże Narodzenie, obowiązywał srogi post i przygotowywano drugą wigilię zwaną Szczedrym Weczerom, która w wielu aspektach jest dokładnym odbiciem wigilii przed Rizdwom. Współcześnie coraz mniej ludzi siada do drugiej wieczerzy, która często ogranicza się już do kilku podstawowych potraw i prosfory.

Na wigilię gospodynie piekły specjalne chlebki, które rozdawały szczedrakam, młodym chłopcom chodzących z życzeniami. Po zaśpiewaniu i zakolędowaniu przy wyjściu zostawiali gazdyni kij leszczynowy. Późniejszym wieczorem po kolędzie chodzili już mężczyźni.

Podarowany kij leszczynowy skrzętnie przechowywano. Wiosną podczas pierwszego wyganiania krów na pastwisko, służył do bicia zwierząt, żeby dobrze się cieliły. Używany był również do dyscyplinowania niesfornych dzieci.

https://www.youtube.com/watch?v=9wV6IDyYWJI&t=899s