(nowsze)῾określenie corocznego święta kultury łemkowskiej; też miejsce, które łączy᾿: na ṷatri musyt l´aty, kus ałe wse lije MF53
- rodyna ῾rodzina᾿: ta tu Pol´akiṷ ne bыṷo (pered wyseliniom), łem dṷa, dwi rodynы Pol´akiṷ bыṷo a reszta samy Rusnakы bыły PM15
- watrysko, pałenysko 1.῾miejsce, gdzie była watra, po ognisku w polu᾿: pałenysko, to szto sia ohen kṷade na zemły, na dṷory; ohnysko sia pałyt ï ostaje ṷatrysko PM15; 2.῾palenisko᾿: no ta tak´e pałenysko, watrysko mały jak sia na chlip pekṷo, ałe ne bыṷo takie doṷhe łem korocz:e, bo to isty hotoṷyły PM15; 5.῾miejsce, gdzie odbywa się Watra᾿
Władysław Graban
ŁEMKOWSKA WATRA
Ten ogień zbolały
spopielona pamięć
jaśnieje od nowa
duszę tysięcy scali
co nie ogrzani
niesyci jutra
od wczoraj
trwają solnymi słupami
bo nie zapomnieli
odwrócić głowy
jeszcze raz zapłonie
Zapłonie ogień trzykroć
na rozstajach dróg
na drodze
gdzie tylko barwinki
pasą się
jak owce
Watra… wydarzenie, które łączy społeczność łemkowską na całym świecie, miejsce, w którym spotykają się i poznają Łemkowie z całej Polski i nie tylko, chwile, które wywołują wspomnienia i myśl – „byle do następnego roku”.
Czym tak naprawdę jest watra? Słowo to oznacza ognisko, nieraz stosowane jest również przez harcerzy. Ogień łemkowskiej watry płonie przez trzy dni, od piątku do niedzieli, które wypadają w okolicy 20 lipca, lecz jest to zależne od kalendarza. Kilkutysięczna publika, jak również wykonawcy. przyjeżdżają z Polski, Ukrainy, Słowacji, Serbii, Kanady. Razem z Watrą odbywa się łemkowska spartakiada, prezentowane jest tradycyjne rzemiosło, czego, między innymi, świadectwem jest przejazd wozu maziarskiego przez teren Watry. Przy krzyżu upamiętniającym Akcję „Wisła” tradycyjnie kładzione są kwiaty.
Podczas pierwszych Watr rolę hymnu łemkowskiego zaczął spełniać wiersz Iwana Rusenki „Na Łemkowyni”.
https://www.youtube.com/watch?v=DQHrLZk776U
Pierwsza Watra odbyła się w 1983 roku na polu biwakowym usytuowanym poniżej przełęczy, pomiędzy wsią Czarna a Kijowem, przysiółkiem znajdującym się za Uściem Gorlickim. Jej głównym organizatorem, podobnie jak w kilku następnych latach, był zespół „Łemkowyna”. Trzecią kolejną Watrę zorganizowano w 1985 roku w Hańczowej, a wzięło w niej udział około 3000 osób. Natomiast kilka następnych festiwali kultury odbyło się w Bartnem. Dawniej popularne były konkursy recytacji, piosenki, języka łemkowskiego, historii, kultury lub geografii regionu. Dzisiaj zostały jedynie konkursy recytacji i piosenki dla dzieci. Szkoda, że nie przetrwały również wybory „Miss Łemkowyny”, które trzy lata temu były wznowione lecz z powodu braku zainteresowania wśród dziewcząt, nie odbyły się już w Zdyni. Forma imprezy (namioty) bardzo odpowiada młodzieży (choć oczywiście nie brakuje starszych czy młodszych pokoleń), daje motywację przyjazdu w góry wysiedleńcom z ziem zachodnich.
Dlaczego Watra jest tak ważna? Przede wszystkim jest czymś, co zapoczątkowało ruch narodowy, odrodzeniowy. Impreza ta istnieje już tyle lat – ludziom starszym przybliża wspomnienia o tych, którzy ją zakładali, znajomych, których można było spotkać, głównie na Watrze, rodzinę, która, mimo zamieszkiwania w odległych terenach, potrafi przyjechać na te kilka dni. A co jest ważne dla młodych? Również chęć spotkania znajomych z całego kraju, pośpiewania razem z nimi, siedząc przy ognisku. Bardzo ważne jest to, że Watra to czasami jedyna okazja w roku spotkania znajomych, przyjaciół, z którymi czasami kontakt jest ograniczony jedynie do sms-ów czy kontaktu internetowego. Zdarza się, że te kilka dni spędzonych na zabawie, przy świetnych zespołach, tańcach, śpiewie czy nawet tak prozaicznej czynności jak mycie się w lodowatym, źródlanym potoczku, zbliża ludzi czasami bardziej niż nawet kilkuletnia znajomość.
Na okrągłą 25-tą jubileuszową Watrę oraz w związku z rocznicą „Akcji Wisła” przybył też prezydent Ukrainy Wiktor Juszczenko.