῾palenisko w piecu chlebowym᾿: na bl´achu sia wsypaṷo zerna i tak w pecu na watri wyschwo PM15; jak sia szmaryṷo muku na ṷatru ï ona sia pałyṷa, ta toṷdy dopiro na opatu chlib sia kṷaṷo, to watru tak spraṷdżały, znasz SF36; babka w pecu lipyły totu watru, żeby riṷno bыṷo JCz22
- kłepysko ῾palenisko᾿:kłepysko w pecu bыṷo, szto sia chlib pekṷo; a nad kłepyskom to kapa taka bыṷa PM15 głejt ῾emalia, polewa na garnkach᾿: głet odłetiṷ jak sia tak ob:yṷ hornec, glejtom biṷym bыły obływany, a tu czorny bыły z ṷercha, micny barz bыły to żeliźniakы nazyṷały PM15
- rak1.῾rak᾿:bo h nas tu doṷoṷ sia schodyły chṷopы, to yszły tu do hory pid lis, ïszły na rakы PM15; 2.῾naczynie na trzech „nogach”, na które kładło się garnki na piecu᾿: na raci to hotowyły jisty (…) takij żeliznыj bыṷ PM15;to sia kṷaṷo do peca tot rak na ohen, kaṷaṷo sia hornec z komperiamy y sia hotoṷyṷo na tim raku, takы maṷ kryṷы niżkы SF36; nazyṷały rak, szto można na poły toto bыṷo, maṷo try nohy y takie, że można bыṷo na tim hornec postawyty cy totu rыŋku ED24; 3.῾choroba, rak᾿: teper na raka hmerajut, a persze na pl´uca jak zachṷoriṷ, to jusz ne bыṷo ratunku PM15
- rondel (nowsze)῾rodzaj rondla᾿, cyt. zob. szelka
- rыnka ῾rodzaj naczynia, rondla służącego przeważnie do smażenia słoniny lub jajecznicy na polu᾿: rыŋka to taka bыṷa, taka jak patel´nia; no ï takы rыŋkы takы rondli mały y totu jasznycu htowyły PM15; na rыnci to smażyły jajcia SF36; rыŋka ne maṷa nih, łem bыṷ yszczy tot rak; nazyṷały rak, szto można na poły toto bыṷo, maṷo try nohy y takie, że można bыṷo na tim hornec postaṷyty cy totu rыŋku ED24
- watralka ῾drewniana „łopatka” z długim trzonkiem do pieca chlebowego (?)᾿: ta desy-m czuṷa o watralci, ałe ne możu sy prypomnuty PM15
- żeliźniak 1.῾wóz z żelazną osią᾿: to tot ṷiz żeliznы bыṷ, kotrы maṷ osy już żeliznы JCz22; żeliźniak to bыṷ na derewjanych kołesach, tïṷko maṷ rajfы bыły, rajfы ï krysakы; to bыṷo łem w żeliźniaku MP37; 2.῾żeliwny garnek᾿, cyt. zob. glejt
Watra to stare słowo pasterskie pochodzenia wołoskiego, występujące głównie w gwarach małopolskich. Oznacza ono ogień, ognisko na wolnym powietrzu lub w szałasie, ale również palenisko w domu, żar, a także miejsce po wypalonym ogniu.
Dla Łemków dzisiaj słowo watra ma daleko szersze znaczenie – jest wspomnieniem dawnych czasów i ludzi, którzy odeszli lub opuścili swoją ojcowiznę. Współcześnie słowo kojarzy się z wielkim świętem Łemków, organizowanym w różnych zakątkach świata, z corocznym spotkaniem się różnych pokoleń, rozsianą po świecie rodziną i przyjaciółmi. Swój początek Watra bierze w Beskidzie Niskim, skąd mocna chęć odbudowy wspólnoty i przywołanie własnej tradycji z czasem rozszerzyło się na Zachodnią Polskę (Watra w Michałowie), na Ukrainę (np. Watra w Monastyryskach, w Zimnej Wodzie), a także na Kanadę i Amerykę itd.